امروزه تغییرات با آهنگی پرشتابتر رخ میدهند. تغییرات فناوری و به دنبال آن تغییر در دیگر جنبههای زندگی، تمرکززدایی جوامع و نهادهای موجود که به دلیل گسترش فناوری اطلاعات، شتاب بیشتری یافتهاست، تمایل روزافزون به جهانیشدن به همراه حفظ ویژگیهای ملی، قومی و فرهنگی و بسیاری عوامل دیگر، لزوم درک بهتر از «تغییرات» و «آینده» را برای دولتها، کسب وکارها، سازمانها و مردم ایجاب میکند.
آینده اساساً دارای عدم قطعیّت است. با این همه آثار و رگههایی از اطلاعات و واقعیتها که ریشه در گذشته و اکنون دارند، میتوانند رهنمون ما به آینده باشند. ادامه «تصمیمگیری صرفاً چندین آینده محتمل بر اساس تجارب گذشته»، غفلت از رصد تغییرات آتی را در پی خواهد داشت و با تلخکامی روبرو خواهد شد.
آینده پژوهی فردی
آینده پژوهی فردی بیانگر بهکارگیری روشهای آینده پژوهی در زندگی افراد میباشد. در واقع، آیندهپژوهی فردی تلاش نظاممند فرد برای شناخت خود و شکل بخشیدن به آینده خود میباشد.
آینده پژوهان، کسب و کارها و دولتها در سراسر دنیا، از روشهایی استفاده میکنند که به آنها فرصت درک، اکتشاف و برنامهریزی برای آینده را میدهد. از آن مهمتر، میدانند که چگونه بر آینده تأثیر گذاشته و آن را تغییر دهند. حال در آینده پژوهی فردی، این روشها در سطح فردی، خانواده و کسب و کارهای کوچک به کار برده میشوند. در حقیقت، سیستم آینده پژوهی، راهنمایی است که کمک میکند فرد نگاهی سیستماتیک به آیندهاش داشته باشد. این سیستم گامهای ساده و کوتاهی دارد که به خلق آینده دلخواه منتهی میشود. دنیای اطراف تا اندازهای برای زندگی ما تصمیم میگیرد. با این حال، اگر فردی برای زندگی خود برنامهای داشته باشد، زمانی که تصمیمات روزمره را میگیرد، هرچقدر هم که کوچک باشند، در جهت برنامه و آیندهای که برای خود میخواهد، پیش خواهد رفت.
پیتر بیشاپ و آموزش آینده پژوهی
در حوزه ی آموزش آینده اندیشی، حرفهای بیشاپ شنیدنی است. او بعد از بازنشستگی از دانشگاه هیوستون، با این سوال اساسی و البته انتقادی که چرا ما در مدارس و دانشگاههای خود گذشته را آموزش میدهیم، اما خبری از آموزش آینده نیست؟، قدم در راه آموزش آینده پژوهی میگذارد. او میپرسد چرا دانش آموزان و دانشجویان را برای مواجه با آنچه میتواند آینده باشد آماده نمیکنیم؟ چرا آنها را برای ساخت آیندههای دلخواهشان آماده نمیکنیم؟ چرا ما در مورد سبک زندگی گذشتگان (مردم، حکومتها، بازارها و …) چیزهای زیادی یاد میگیریم، اما آینده، یعنی جایی که خود ما در آن زندگی خواهیم کرد، مورد مطالعه قرار نمیگیرد؟…
فکر معطوف به آینده، درک این نکته که هیچ راه مطمئنی برای پیش بینی آینده وجود ندارد و لزوم این امر که به جای پیش بینی آینده بایستی به دنبال آمادگی حداکثری برای دامنهای از اتفاقات ممکن و محتمل باشیم و حتی تفهیم این مسئله که میتوانیم در یک نگاه پیشدستانه به دنبال ساخت آیندههای مطلوب خود در میان همه آیندههای ممکن و محتمل با در نظر گرفتن مجموع ارزشهایمان باشیم.
اگر امروز برنامهریزان امر آموزش چه در آموزش و پرورش و چه در آموزش عالی با نگاهی پیشدستانه بدان نپردازند، فردا از سر اجبار و در دنباله روی منفعلانه به دنبال آن خواهند بود.